Graft-versus-hostziekte (GvHD) is een bijwerking die kan optreden na een allogene transplantatie.
Wat is graft-versus-hostziekte (GvHD)?
Graft-versus-hostziekte (GvHD) is een veel voorkomende complicatie van een allogene stamceltransplantatie. Het gebeurt wanneer de T-cellen van het nieuwe immuunsysteem de cellen van de ontvanger als vreemd herkennen en ze aanvallen. Dit veroorzaakt een oorlog tussen de 'graft' en de 'host'.
Het wordt graft-versus-host genoemd, omdat het 'graft' het gedoneerde immuunsysteem is en de 'host' de patiënt is die de gedoneerde cellen ontvangt.
GvHD is een complicatie die alleen kan optreden bij allogene transplantaties. Een allogene transplantatie omvat stamcellen die worden gedoneerd voor de patiënt om te ontvangen.
Wanneer een persoon een transplantatie heeft waarbij hij zijn eigen stamcellen ontvangt, wordt dit een autologe transplantatie. GvHD is geen complicatie die kan optreden bij mensen die een re-infusie van hun eigen cellen krijgen.
De arts zal patiënten regelmatig beoordelen op GvHD als onderdeel van de nazorg na een allogene transplantaties. Voor elk deel van het lichaam dat wordt aangetast door chronische GvHD wordt een score tussen 0 (geen impact) en 3 (ernstige impact) gegeven. De score is gebaseerd op de impact die de symptomen hebben op het dagelijks leven en dit helpt de artsen om te beslissen over de beste behandeling voor de patiënt.
Soorten graft-versus-hostziekte (GvHD)
GvHD wordt geclassificeerd als 'acuut' of 'chronisch', afhankelijk van wanneer de patiënt het ervaart en de tekenen en symptomen van GvHD.
Acute graft-versus-hostziekte
- Begint binnen de eerste 100 dagen na transplantatie
- Meer dan 50% van de patiënten die een allogene transplantatie ondergaan, ervaart dit
- Komt meestal ongeveer 2 tot 3 weken na de transplantatie voor. Deze periode van 2 tot 3 weken is het moment waarop de nieuwe stamcellen de functie van het immuunsysteem beginnen over te nemen en nieuwe bloedcellen gaan maken.
- Acute GvHD kan optreden buiten de 100 dagen, dit is over het algemeen alleen het geval bij patiënten die vóór de transplantatie een conditioneringsregime met verminderde intensiteit hebben gehad.
- Bij acute GvHD wijst het transplantaat zijn gastheer af, niet de gastheer die het transplantaat afwijst. Hoewel dit principe hetzelfde is bij zowel acute als chronische GvHD, verschillen de kenmerken van acute GvHD van die van chronische.
De ernst van acute GvHD wordt ingedeeld van stadium I (zeer mild) tot stadium IV (ernstig). Dit beoordelingssysteem helpt de artsen bij het beslissen over de behandeling. De meest voorkomende plaatsen van acute GvHD zijn:
Maagdarmkanaal: veroorzaakt diarree die zowel waterig als bloederig kan zijn. Misselijkheid en braken in combinatie met buikpijn, gewichtsverlies en verminderde eetlust.
Huid: resulterend in huiduitslag die pijnlijk is en jeukt. Het begint vaak in de handen, voeten, oren en borst, maar kan zich over het hele lichaam verspreiden.
Lever: veroorzaakt geelzucht, een opeenhoping van 'bilirubine' (een stof die betrokken is bij de normale leverfunctie) die het wit van de ogen geel en de huid geel maakt.
Het behandelend team moet de patiënt regelmatig beoordelen op GvHD als onderdeel van de nazorg.
Chronische graft-versus-hostziekte
- Chronische GvHD treedt meer dan 100 dagen na een transplantatie op.
- Hoewel het op elk moment na de transplantatie kan optreden, wordt het meestal binnen het eerste jaar gezien.
- Patiënten die acute GvHD hebben gehad, lopen een hoger risico om chronische GvHD te ontwikkelen.
- Ongeveer 50% van de patiënten die acute GvHD krijgen, zullen chronische GvHD ervaren.
- Het kan iedereen na een stamceltransplantatie treffen.
Chronische GvHD treft meestal:
- Mond: veroorzaakt een droge en pijnlijke mond
- Huid: huiduitslag, huid wordt schilferig en jeukt, verstrakking van de huid en veranderingen in kleur en toon
- Gastro-intestinaal: indigestie, diarree, misselijkheid, braken en onverklaarbaar gewichtsverlies
- Lever: vaak met symptomen die lijken op virale hepatitis
Chronische GvHD kan ook andere gebieden aantasten, zoals ogen, gewrichten, longen en geslachtsorganen.
Tekenen en symptomen van graft-versus-hostziekte (GvHD)
- Uitslag, inclusief verbranding en roodheid van de huid. Deze uitslag komt vaak voor op de handpalmen en voetzolen. Kan betrekking hebben op de romp en andere ledematen.
- Misselijkheid, braken, diarree, buikkrampen en verlies van eetlust kunnen symptomen zijn van gastro-intestinale GvHD.
- Geelverkleuring van de huid en ogen (dit wordt geelzucht genoemd) kan een teken zijn van GvHD van de lever. Leverdisfunctie kan ook worden gezien bij sommige bloedtesten.
- Mond:
- Droge mond
- Verhoogde orale gevoeligheid (warm, koud, bruisend, gekruid voedsel enz.)
- Moeilijkheden met eten
- Tandvleesaandoening en tandbederf
- Huid:
- Huiduitslag
- Droge, trekkerige, jeukende huid
- Verdikking en verstrakking van de huid wat kan leiden tot bewegingsbeperkingen
- Huidskleur veranderd
- Intolerantie voor temperatuurveranderingen als gevolg van beschadigde zweetklieren
- nagels:
- Veranderingen in nageltextuur
- Harde, broze nagels
- Nagelverlies
- Maag-darmkanaal:
- Verlies van eetlust
- Onverklaarde gewichtsverlies
- Braken
- Diarree
- Buikkrampen
- Longen:
- Kortademigheid
- Hoesten dat niet weggaat
- wheezing
- Lever:
- Opgezwollen buik
- Gele verkleuring van de huid/ogen (geelzucht)
- Afwijkingen van de leverfunctie
- Spieren en gewrichten:
- Spierzwakte en krampen
- Gewrichtsstijfheid, benauwdheid en moeite met strekken
- genitaliën:
- Vrouw:
- Vaginale droogheid, jeuk en pijn
- Vaginale zweren en littekens
- Vernauwing van de vagina
- Moeilijke/pijnlijke geslachtsgemeenschap
- Mannetje:
- Vernauwing en littekenvorming van de urethra
- Jeuk en littekens op scrotum en penis
- Irritatie van de penis
- Vrouw:
Behandeling voor graft-versus-hostziekte (GvHD)
- Toenemende immunosuppressie
- Toediening van corticosteroïden zoals Prednisolon en Dexamethason
- Voor sommige laaggradige huid-GvHD kan plaatselijke steroïdencrème worden gebruikt
Voor de behandeling van GvHD die niet reageert op corticosteroïden:
- Ibrutinib
- Ruxolitinib
- mycofenolaatmofetil
- Sirolimus
- Tacrolimus en ciclosporine
- Monoklonale antilichamen
- Antithymocyt Globuline (ATG)
